Warroza - pasożytnicza choroba pszczół

WARROZA -  PASOŻYTNICZA CHOROBA PSZCZÓŁ 

Jest to choroba pasożytnicza dotycząca zarówno pszczół dorosłych jak i czerwiu .

Sprawca :  Varroa destructor ,  to roztocz oznaczający  się dużymi wymiarami ciała. Samica osiąga rozmiar  1,0 - 1,77  x  1,5 – 1,99 mm , ma czerwono-brunatne zabarwienie i jest znacznie większa od samca . Samiec oznacz się szaro-białym zabarwieniem i kulistym kształtem ciała . Osobniki męskie spotyka się tylko na zasklepionym czerwiu lub krótko po wygryzieniu pszczoły . Na dorosłych pszczołach spotyka się wyłącznie samice roztocza. Narządy gębowe Varroa destruktor są typu ssąco - kującego , przystosowane do pobierania hemolimfy (krwi pszczół) , która stanowi wyłączny pokarm tego pasożyta. 

W badaniach naukowych wykazano że Varroa destructor wykształca bardzo szybko odporność na akarycydy  , zwłaszcza na te należące do grupy syntetycznych pyretroidów. Stąd wynikła malejąca skuteczność leków opartych zwłaszcza na fluwalinacie. Varoa destructor cały cykl rozwojowy odbywa na zasklepionym czerwiu , zarówno pszczelim jak i trutowym . Samica roztocza wnika do komórki z czerwiem tuż przed jej zasklepieniem . Następnie składa na ścianie komórki kilka jaj , (od dwóch do pięciu). Pierwsze złożone jajo jest niezapłodnione i powstaje z niego po kilku linieniach samiec. Z kolejnych jaj powstają osobniki żeńskie. Samiec po kopulacji ginie . Cykl rozwojowy samca zamyka się w granicach 6,2 dnia , a samicy w granicach 7-miu dni .  Cykl rozwojowy pszczoły robotnicy pod zasklepem trwa 12 dni , trutnia 14 dni , wobec czego nie wszystkie potomne osobniki żeńskie roztoczy uzyskują pełną dojżałość i zostają zapłodnione . Przyjmuje się że średnio w komórce z czerwiem pszczelim powstają dwie do trzech sztuk samic potomnych , a w komórce z czewiem trutowym trzy do czterech sztuk samic potomnych . Samice roztocza wraz z wygryazjącą się pszczołą opuszczają komórkę , przenoszą się na dorosłe pszczoły , na których żerója , (zwykle około 14 dni a następnie wnikają do kolejnych komórek z czerwiem w celu odbycia cyklu rozwojowego . Niezapłodniona , młoda samica również wnika do komórki i składa tylko jedno jajo niezapłodnione ,powstały w ten sposób samiec unasiennia w czasie kopulacji własną matkę , która w kolejnym cyklu rozrodczym uzyskuje własne córki.

Varroa destructor jest bardzo wytrzymała na brak pożywienia , bez którego może się obyć nawet  9 dni . Na plastrach ze zmarłym czewiem roztocze przeżywać mogą do 30 dni.

Straty w rodzinach pszczelich wywołane przez Varroa destructor:

- upadki rodzin w czasie zimy

- zwiększony osyp zimowy

- słaby rozwój wiosenny

- niska wydajność miodowa

- nagłe słabnięcie rodzin po pożytkach

- deformacje rozwojowe 

Roztocze przebywając na dorosłych pszczołach utrudniają znacznie ich poruszanie się , loty zarażonych pszczół staja się leniwe , a praca całej rodziny pszczelej jest mało wydajna .

Rozwój roztocza na czerwiu powoduje znaczne zaburzenia w metamorfozie , w skutek czego wygryzają się w prawdzie pszczoły ale wykazuje one anomalia rozwojowe  (np. skrócenie lub niedorozwój odwłoka , odnóży, aparatu gębowego , skrzydełek , i tp.) . Pszczoły takie są usuwane z ula przez zdrowe pszczoły i giną . Jeżeli liczebność pasożyta w rodzinie pszczelej przekroczy ok. 1500 sztuk  , rozpoczynają się problemy zdrowotne  , w wyniku których dochodzić może do całkowitej zagłady rodziny.

Przeglądając rodziny można na dorosłych pszczołach stwierdzić występowanie samic pasożyta . Obecność pasożyta na pszczołach świadczy o bardzo zaawansowanej warrozie , gdyż przy obecności czerwiu w rodzinie aż 70 % samic jest pod zasklepami i nie widać ich na pszczołach.

Innym sposobem diagnozowania warrozy jest obserwacja odsklepionych komórek z czerwiem , zwłaszcza trutowym. W celach diagnostycznych trzeba odsklepić większą ilość komórek z czerwiem (minimum 200 sztuk) i w tym celu najlepiej posłużyć się odsklepiaczem do miodu . W przypadku warrozy jest to bardzo dobrze widoczne na wydobytych z komórki larwach , widać wyraznie brunatno-czerwone samice warroa destructor , a także biało-szare ,kuliste , znacznie mniejsze samce oraz stadia rozwoju pasożyta. Ten sposób diagnozowania jest tylko możliwy kiedy w rodzinie występuje czerw trutowy . Czerw pszczeli w celach diagnostycznych odsklepia się tylko wiosną , odsklepiając około 50 komórek . Znalezienie w nich powyżej dwóch samic roztocza wskazuje na ogromne zagrożenia dla tej rodziny .

Kolejnym sposobem diagnozowania jest przeglądanie drobno-cząsteczkowego osypu z dna ula pobieranego pod koniec zimowli , ponieważ około 10 % populacji pasożyta ginie w tym czasie śmiercią naturalną i spada na dno ula . Roztocza te są bardzo dobrze widoczne wśród innych drobnych zanieczyszczeń , na które składają się drobne okruchy wosku, kryształki cukru , drobiny odsklepin , odchody szkodników żerujących wewnątrz ula. Martwe pszczoły z osypu zimowego można podsuszyć , a następnie przesiać przez sito , cedzak (oczka ok. 3mm) nad białym papierem .Samice pasożyta są bardzo dobrze widoczne wśród zanieczyszczeń .

Najpewniejszym sposobem wykrywania warrozy jest diagnostyczne zastosowanie jednego z dostępnych środków waro bujczych , wraz z wkładką dennicową . Wkładkę kontroluje się na obecność roztocza po upływie 24 – 96 godzin od wykonania zabiegu. Najwygodniejszy jest środek szybko działający np. rozprowadzany w dymie ( Apiwarol ) , wkładkę można wtedy skontrolować już po 2 - 4 godzinach .Jako wkładkę dennicową można użyć arkusz papieru posmarowanego  np. smalcem , masłem , olejem itp. , papieru samoprzylepnego .

Przykladowe miesiące	Luty	Marzec	Kwiecień	Maj	Czerwiec	Lipiec	Sierpień	Wrzesień	Pazdziernik
Samice roztocza	10	40	80	160	640	2560	5120	10240	40960

Przykładowa dynamika wzrostu populacji  Varroa destruktor 

w nieleczonej rodzinie pszczelej .