Jak powstaje miód spadziowy ?
W
przeciwieństwie do większości miodów , które powstają z nektaru różnych
roślin (np. miód lipowy, wielokwiatowy
itp.) miód spadziowy powstaje z soków roślin , czyli ze spadzi .
Spadź
to lepka wydzielina występująca
na niektórych drzewach i krzewach - jest wydzielana przez mszyce , czerwce lub
miodówki ( i inne owady ssące żywiące
się sokami roślinnymi ) czyli spadź powstaje z płynnych odchodów tych owadów ,
które wysysają soki z
młodych pędów i liści - najczęściej świerków, jodły, sosny
(bardzo rzadko) , modrzewia , dębu , klonu , brzozy , lipy , buka , wierzby ,
głogu .
Owady które wydzielają spadź
rozwijają
się w różnych okresach sezonu, od wiosny, aż do jesieni. Potrafią one w
sprzyjających warunkach tworzyć ogromne populacje zdolne do produkcji wielkich
ilości spadzi.
Spadź na klonie , Maj 2013
Pożytki spadziowe, choć nieraz bardzo
obfite są dla pszczelarza sporym wyzwaniem. Trudności związane z pozyskiwaniem
miodu spadziowego wynikają z wielu przyczyn. Pierwszą z nich jest
nieregularność i nieprzewidywalność pojawiania się spadzi. Dzieje się tak
dlatego,że musi zaistnieć wiele zbieżnych czynników umożliwiających powstanie i
zbiór spadzi.
Należą do nich głównie klimatyczne i
biologiczne.
Spośród czynników klimatycznych
istotna jest dobra pogoda wiosną, gdy rozwijają się samice założycielki rodu, a
później sprzyjające czynniki warunki rozwoju następnych pokoleń namnażających
się w postępie geometrycznym. Ważna jest też ciepła pogoda poprzedniej jesieni,
gdy składane są zapłodnione jaja i niezbyt ostry przebieg zimy. Latem
niewskazane są silne, ulewne deszcze spłukujące spadź i niszczące mszyce, silne
wichury i zimno, a także susza, która powoduje zasychanie spadzi i niemożność
pobierania jej przez pszczoły.
Czynniki biologiczne, to obecność
owadów sprzyjających mszycom do których zalicza się np. mrówki oraz niszczenie
producentów spadzi przez drapieżne owady i ich larwy np. biedronki, a także
pajęczaki i grzyby pasożytnicze niszczące złoża jaj. Wbrew obiegowej opinii
leśne osy nie wyrządzają koloniom mszyc żadnych szkód, gdyż także korzystają ze
spadzi jako źródła pożywienia.
Kolonie mszyc masowo obsiadających
pędy czy pnie drzew, za pomocą kłująco-ssącego aparatu gębowego sięgają do
wiązek przewodzących soki drzew. Soki te zawierają w swoim składzie stosunkowo
duże ilości cukrów, a mniejsze białek. Mszyce usuwają z pobranego pożywienia
nadmiar cukrów. Dzieje się to w tzw. komorze filtracyjnej umiejscowionej zaraz
za przełykiem. Odfiltrowany słodki sok przedostaje się wprost do jelita
cienkiego i natychmiast jest wydalany na zewnątrz, tworząc właśnie „słodką
rosę” zwaną spadzią. Pozostały sok z komory filtracyjnej przechodzi do jelita
środkowego, gdzie odbywa się trawienie. Tak więc spadź, chociaż jest wydaliną
mszyc nie może być utożsamiana z ich odchodami.
Jak
już stwierdziłem wcześniej spadź jest pożytkiem „nieobliczalnym”, który pojawia
się w różnych okresach sezonu. Bywają lata, kiedy spadź pojawia się już z
początkiem maja i trwa 2-4 miesiące. Czasem rozwija się dopiero w sierpniu czy
wrześniu i trwa aż do października. Nieraz urywa się nagle i zanika, bez
widocznych przyczyn. Bywają też lata, że spadź mimo sprzyjających zdawałoby się
warunków nie przychodzi wcale. Często jest też tak, że występuje miejscowo, na
niewielkich obszarach, a obok tuż „za miedzą” nie pojawia się. Jest to związane
z lokalnymi warunkami klimatycznymi i przyrodniczymi, nasłonecznieniem,
wilgotnością powietrza itp. Najtrudniej jest pszczelarzowi pogodzić się z losem
gdy obserwuje stale i uporczywie występującą spadź, której pszczoły nie mogą
jednak zebrać z powodu niesprzyjającej, deszczowej pogody lub suszy trwającej
tygodniami.
Były
różne próby prognozowania pojawiania się spadzi. Starano się nawet ustalić związek
cykliczności spadźiowania z 11-letnim cyklem aktywności słonecznej. Związków
tych nie udało się jednak nigdy udowodnić.
Spadź , jeśli już występuje, jest
pożytkiem bardzo obfitym .
Spadźiujący las może dawać nawet 700kg spadzi/ha w
przeliczeniu na miód. Co prawda jego wykorzystanie sięga zaledwie 10 %, ale są
to i tak duże ilości.
Pszczoły na liściach zlizujące słodką rosę.
Gospodarowanie na spadzi wymaga od
pszczelarza utrzymania silnych rodzin, w każdej chwili gotowych do
wykorzystania ewentualnego pożytku spadziowego.
Jeśli nie wykorzystuje się pożytków wczesnych,
wystarczy gotowość tą osiągnąć pod koniec maja. Jeśli spadź nie pojawia się
długo trzeba stosować podkarmianie stymulacyjne. Niektórzy pszczelarze
korzystający z późnych pożytków, w pierwszym okresie sezonu gromadzą zimowe
zapasy dla rodzin poprzez podkarmianie syropem cukrowym rodzin i przechowywanie
zasklepionych ramek z tym pokarmem w magazynach aż do jesieni. Można do tego
celu wykorzystać tylko część rodzin pozostałych na miejscu, podczas gdy reszta
wywożona jest na pożytki.
Jak
powstaje miód ?
Pszczoły zbieraczki przynoszą nektar lub spadź do ula i przekazują
go robotnicom ulowym, które z kolei zajmują się przetwarzaniem go na miód.
W procesie dojrzewania miodu wyróżnia się trzy zasadnicze
elementy:
1 -- Zagęszczenie (odparowywanie wody przez
robotnice, które wykonują wentylację skrzydełkami)
2 -- Domieszka substancji własnych pszczół
3 -- Przemiany chemiczne
Najbardziej dostrzegalną zmianą jest przejście rzadkiego
nektaru w dojrzałą, gęstą patokę miodową.
Najważniejsze są jednak przemiany chemiczne, które zachodzą
a nie są tak widoczne.
W etapie procesu dojrzewania miodu nektar i nektaro-miód są
wzbogacane w wydzielinę gruczołów organizmu pszczół. Intensywność przemian
chemicznych zależy przede wszystkim od liczby biorących udział w tym procesie
pszczół oraz od częstotliwości wzajemnego przekazywania sobie nektaru. Im
dłuższy jest ten łańcuszek miodowy, zanim jako kropla nektaro - miodu zostanie
złożony w komórce plastra, tym większą wartość będzie posiadał dojrzały miód.
Pszczoła na liściu klonu , Maj 2013 .
Miód
spadziowy - właściwości lecznicze
- na dolegliwości dróg oddechowych - ma właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne oraz wykrztuśne
- na przeziębienie i zapalenie płuc
- choroby serca i układu krwionośnego - na te dolegliwości najlepiej działa właśnie miód spadziowy - właściwości przeciwmiażdżycowe miodu są naukowo udowodnione
- na schorzenia stawów i układu nerwowego
- na wzmocnienie odporności
- miód spadziowy ma właściwości odtruwające
- polecany osobom po kuracjach antybiotykami, lekami sterydowymi i przeciwnowotworowymi
- miód spadziowy - właściwości odżywcze - większe niż cukier - posiada więcej węglowodanów, a mniej kalorii
- dobrze działa w leczeniu anemii i zaburzeniach przemiany materii
- miód spadziowy ma właściwości przeciwrakowe
- pomocny w leczeniu astmy i kamicy nerkowej
Warto
wspomnieć że na roślinach (liściach, igłach) pokrytych spadzią rozmnażają się
grzyby sadzakowe, które tworząc czarny nalot ograniczają dostęp światła do
liści oraz utrudniają wymianę gazową roślin, przynosząc często więcej szkód
roślinie niż żywiące się jej sokami owady.
Pamiętajmy,
że spadź nie występuje
corocznie , w niektórych regionach Polski tylko raz na kilka
lat. Dlatego miód spadziowy
jest jednym z
droższych miodów w Polsce .
