Jak powstaje miód spadziowy ?

Jak powstaje miód spadziowy ?

W przeciwieństwie do większości miodów , które powstają z nektaru różnych roślin (np. miód  lipowy, wielokwiatowy itp.) miód spadziowy powstaje z soków roślin , czyli ze spadzi .

Spadź to lepka wydzielina występująca na niektórych drzewach i krzewach - jest wydzielana przez mszyce , czerwce lub miodówki  ( i inne owady ssące żywiące się sokami roślinnymi ) czyli spadź powstaje z płynnych odchodów tych owadów , które wysysają soki z młodych pędów i liści - najczęściej świerków, jodły, sosny (bardzo rzadko) , modrzewia , dębu , klonu , brzozy , lipy , buka , wierzby , głogu .

Owady które wydzielają spadź

rozwijają się w różnych okresach sezonu, od wiosny, aż do jesieni. Potrafią one w sprzyjających warunkach tworzyć ogromne populacje zdolne do produkcji wielkich ilości spadzi.

Spadź na klonie , Maj 2013

Pożytki spadziowe, choć nieraz bardzo obfite są dla pszczelarza sporym wyzwaniem. Trudności związane z pozyskiwaniem miodu spadziowego wynikają z wielu przyczyn. Pierwszą z nich jest nieregularność i nieprzewidywalność pojawiania się spadzi. Dzieje się tak dlatego,że musi zaistnieć wiele zbieżnych czynników umożliwiających powstanie i zbiór spadzi.

Należą do nich głównie klimatyczne i biologiczne.

Spośród czynników klimatycznych istotna jest dobra pogoda wiosną, gdy rozwijają się samice założycielki rodu, a później sprzyjające czynniki warunki rozwoju następnych pokoleń namnażających się w postępie geometrycznym. Ważna jest też ciepła pogoda poprzedniej jesieni, gdy składane są zapłodnione jaja i niezbyt ostry przebieg zimy. Latem niewskazane są silne, ulewne deszcze spłukujące spadź i niszczące mszyce, silne wichury i zimno, a także susza, która powoduje zasychanie spadzi i niemożność pobierania jej przez pszczoły.

Czynniki biologiczne, to obecność owadów sprzyjających mszycom do których zalicza się np. mrówki oraz niszczenie producentów spadzi przez drapieżne owady i ich larwy np. biedronki, a także pajęczaki i grzyby pasożytnicze niszczące złoża jaj. Wbrew obiegowej opinii leśne osy nie wyrządzają koloniom mszyc żadnych szkód, gdyż także korzystają ze spadzi jako źródła pożywienia.

Kolonie mszyc masowo obsiadających pędy czy pnie drzew, za pomocą kłująco-ssącego aparatu gębowego sięgają do wiązek przewodzących soki drzew. Soki te zawierają w swoim składzie stosunkowo duże ilości cukrów, a mniejsze białek. Mszyce usuwają z pobranego pożywienia nadmiar cukrów. Dzieje się to w tzw. komorze filtracyjnej umiejscowionej zaraz za przełykiem. Odfiltrowany słodki sok przedostaje się wprost do jelita cienkiego i natychmiast jest wydalany na zewnątrz, tworząc właśnie „słodką rosę” zwaną spadzią. Pozostały sok z komory filtracyjnej przechodzi do jelita środkowego, gdzie odbywa się trawienie. Tak więc spadź, chociaż jest wydaliną mszyc nie może być utożsamiana z ich odchodami.

Jak już stwierdziłem wcześniej spadź jest pożytkiem „nieobliczalnym”, który pojawia się w różnych okresach sezonu. Bywają lata, kiedy spadź pojawia się już z początkiem maja i trwa 2-4 miesiące. Czasem rozwija się dopiero w sierpniu czy wrześniu i trwa aż do października. Nieraz urywa się nagle i zanika, bez widocznych przyczyn. Bywają też lata, że spadź mimo sprzyjających zdawałoby się warunków nie przychodzi wcale. Często jest też tak, że występuje miejscowo, na niewielkich obszarach, a obok tuż „za miedzą” nie pojawia się. Jest to związane z lokalnymi warunkami klimatycznymi i przyrodniczymi, nasłonecznieniem, wilgotnością powietrza itp. Najtrudniej jest pszczelarzowi pogodzić się z losem gdy obserwuje stale i uporczywie występującą spadź, której pszczoły nie mogą jednak zebrać z powodu niesprzyjającej, deszczowej pogody lub suszy trwającej tygodniami.

Były różne próby prognozowania pojawiania się spadzi. Starano się nawet ustalić związek cykliczności spadźiowania z 11-letnim cyklem aktywności słonecznej. Związków tych nie udało się jednak nigdy udowodnić.

Spadź , jeśli już występuje, jest pożytkiem bardzo obfitym . 

Spadźiujący las może dawać nawet 700kg spadzi/ha w przeliczeniu na miód. Co prawda jego wykorzystanie sięga zaledwie 10 %, ale są to i tak duże ilości.

 

 Pszczoły na liściach zlizujące słodką rosę.

Gospodarowanie na spadzi wymaga od pszczelarza utrzymania silnych rodzin, w każdej chwili gotowych do wykorzystania ewentualnego pożytku spadziowego.

Jeśli nie wykorzystuje się pożytków wczesnych, wystarczy gotowość tą osiągnąć pod koniec maja. Jeśli spadź nie pojawia się długo trzeba stosować podkarmianie stymulacyjne. Niektórzy pszczelarze korzystający z późnych pożytków, w pierwszym okresie sezonu gromadzą zimowe zapasy dla rodzin poprzez podkarmianie syropem cukrowym rodzin i przechowywanie zasklepionych ramek z tym pokarmem w magazynach aż do jesieni. Można do tego celu wykorzystać tylko część rodzin pozostałych na miejscu, podczas gdy reszta wywożona jest na pożytki.

Jak powstaje miód ?

Pszczoły zbieraczki przynoszą nektar lub spadź do ula i przekazują go robotnicom ulowym, które z kolei zajmują się przetwarzaniem go na miód.

W procesie dojrzewania miodu wyróżnia się trzy zasadnicze elementy:

1  --   Zagęszczenie (odparowywanie wody przez robotnice, które wykonują wentylację skrzydełkami)

2 --  Domieszka substancji własnych pszczół

3 -- Przemiany chemiczne

Najbardziej dostrzegalną zmianą jest przejście rzadkiego nektaru w dojrzałą, gęstą patokę miodową.

Najważniejsze są jednak przemiany chemiczne, które zachodzą a nie są tak widoczne.

W etapie procesu dojrzewania miodu nektar i nektaro-miód są wzbogacane w wydzielinę gruczołów organizmu pszczół. Intensywność przemian chemicznych zależy przede wszystkim od liczby biorących udział w tym procesie pszczół oraz od częstotliwości wzajemnego przekazywania sobie nektaru. Im dłuższy jest ten łańcuszek miodowy, zanim jako kropla nektaro - miodu zostanie złożony w komórce plastra, tym większą wartość będzie posiadał dojrzały miód.

 Pszczoła na liściu klonu , Maj 2013 .

Miód spadziowy - właściwości lecznicze

• na dolegliwości dróg oddechowych - ma właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne oraz wykrztuśne
• na przeziębienie i zapalenie płuc
• choroby serca i układu krwionośnego - na te dolegliwości najlepiej działa właśnie miód spadziowy - właściwości przeciwmiażdżycowe miodu są naukowo udowodnione
• na schorzenia stawów i układu nerwowego
• na wzmocnienie odporności
• miód spadziowy ma właściwości odtruwające
• polecany osobom po kuracjach antybiotykami, lekami sterydowymi i przeciwnowotworowymi
• miód spadziowy - właściwości odżywcze - większe niż cukier - posiada więcej węglowodanów, a mniej kalorii
• dobrze działa w leczeniu anemii i zaburzeniach przemiany materii
• miód spadziowy ma właściwości przeciwrakowe
• pomocny w leczeniu astmy i kamicy nerkowej

Warto wspomnieć że na roślinach (liściach, igłach) pokrytych spadzią rozmnażają się grzyby sadzakowe, które tworząc czarny nalot ograniczają dostęp światła do liści oraz utrudniają wymianę gazową roślin, przynosząc często więcej szkód roślinie niż żywiące się jej sokami owady.

Pamiętajmy, że spadź nie występuje corocznie , w niektórych regionach Polski tylko raz na kilka lat. Dlatego miód spadziowy jest jednym z droższych miodów w Polsce .